Joseph Plateau werd geboren in Brussel als zoon van een kunstschilder. Hij volgde les aan de tekenacademie en het atheneum en trok in 1822 naar de universiteit van Luik. Zijn familie verplichtte hem tot een opleiding aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, maar Plateau combineerde dit met studies in zijn favoriet domein: de wetenschappen. Het resultaat was dat hij twee jaar later kandidaat was in de letteren, de rechten, de wiskunde èn de natuurkunde. In 1835 werd hij hoogleraar in de natuurkunde te Gent.
Hij ontdekte en formuleerde het fenomeen van de gezichtstraagheid of lichtnawerking: het fysisch verschijnsel waarbij een beeld nog gedurende een zeer korte tijd op het netvlies van het oog blijft 'hangen'. We kennen allemaal dit verschijnsel wanneer we in een lichtbron kijken en dan de ogen dichtknijpen: de lichtvlek blijft nog op het netvlies nawerken.
Op basis van dit gegeven construeerde Plateau in 1831 zijn phenakistiscoop (ook wel fantascoop en optische illusie genaamd) (Grieks voor 'vals beeld'): een toestel waarmee hij een serie van opeenvolgende tekeningen doorlopend 'in beweging' kon brengen. Hiermee legde hij de basis voor de cinematograaf en de filmindustrie.
Hij verrichtte tevens onderzoek aan vloeistofvliezen (oppervlaktespanning). Het probleem van Plateau werd naar hem genoemd.
Door langdurig naar de zon te kijken bij proeven over fysiologische optica, werd Plateau blind in 1843. De toepassingen van zijn phenakistiscoop blijven echter nog steeds kijkers fascineren. De universitaire filmclub Film-Plateau werd niet toevallig naar deze pionier genoemd.
"Plateau was één
van de meest invloedrijke personen
voor de Gentse universiteit.
Hij was niet alleen de
vader van de animatiefilm, de
ontdekker van de oppervlaktespanning,
maar eveneens de
grondlegger van het fysicaonderwijs
aan de Universiteit
Gent. Tot op de dag van vandaag
blijven zijn verwezenlijkheden
ons dagelijks leven
kleuren: filmprijs, regenkledij
(toepassing oppervlaktespanning),..."
Professor Danny Segers is
directeur van het Gentse Museum
voor de Geschiedenis van de
Wetenschappen.
