Op 31 juli 1819 promoveerde Jozef Guislain aan de nieuwe Gentse Hogeschool als doctor in de geneeskunde. Hij wou eerst architect worden, maar besluit de studies van geneeskunde aan te vangen aan de "Ecole de médecine du département de l'Escaut". In 1819 promoveerde hij tot dokter in de geneeskunde op een Latijns proefschrift zoals toen gebruikelijk was.
Guislains belangstelling ging uit naar de zorg voor geesteszieken, zodat hij in 1824 meedong in een door de Brusselse bouwacademie uitgeschreven prijsvraag tot het ontwerpen van een van een psychiatrische instelling die voldoet aan zijn eisen. In 1828 werd hij door Kanunnik J.P. Triest, stichter van de Zusters en Broeders van Liefde, gevraagd om hoofdgeneesheer te worden van de Gentse krankzinnigengestichten, en in 1829 stelden ze samen een befaamd verplegingsreglement op.
In 1833 verschijnt zijn basiswerk "Traité sur les Phrénopathies" met een duidelijk overzicht van de psychiatrische aandoeningen en de mogelijke behandelingswijzen. Na het verschijnen van dit basiswerk over de psychiatrie was het evident dat Guislain hoogleraar werd aan de Gentse universiteit, eerst in de fysiologie in 1835, in 1837 in de hygiëne en de geschiedenis van de geneeskunde en in 1849 in de klinische psychiatrie.
Als wetenschapper ging Guislain de gestichtsverpleging in de West-Europese landen bestuderen en was hij promotor van de wet van 1850 op de krankzinnigenzorg. Van zijn vele lessen die hij gaf werden verscheidene boeken uitgegeven, waaronder de "Leçons orales sur les phrénopaties" in 1852 in drie delen.
In 1852 begon men met de bouw van een nieuwe inrichting, helemaal naar de ideeën van dr. Guislain. Het gebouw, waarin de eerste patiënten onder de zorg van de Broeders van Liefde in 1857 werden opgenomen, werd bij zijn overlijden op 1 april 1860 het Dr. Guislaininstituut genoemd. Ter zijner herinnering werd in 1887 een standbeeld opgericht aan de Begijnhoflaan te Gent en werd binnen de muren van het Guislaininstituut in 1986 een museum geopend, gewijd aan de geschiedenis van de psychiatrische zorgverlening en de bijzondere inbreng die dr. Guislain heeft gehad in deze zorgverlening.
"Jozef Guislain was
de eerste zenuwspecialist van
onze Lage Landen. Hij schreef
ook de eerste boeken over het
'nieuwe vak'. Guislain schiep
het eerste echte 'gesticht', dat
model werd voor het ganse
land. Hij bevrijdde de geesteszieken
uit de 'dolhuizen'. Jozef
Guislain was niet alleen een
groot geleerde en een wetenschappelijk
pionier, maar ook
een sociaal bewogen humanist
en filantroop. Zo bestemde
hij in zijn testament zijn
vermogen voor de behoeftigen."
Professor emeritus Alexander
Evrard is een van de bezielers
van het Museum voor de
Geschiedenis van de
Geneeskunde, het UGentmuseum
in Het Pand.
